Nguồn gốc Công giáo

Công giáo là một thuật ngữ rộng được sử dụng đặc biệt trong ngữ cảnh Kitô giáo, xuất phát từ chữ Hy Lạp καθολικός (katholikos) có nghĩa “chung” hay “phổ quát”. Thuật ngữ Công giáo hay Đại công trong tiếng Việt được dùng để dịch chữ καθολικός, catholicus hoặc catholique, với ý nghĩa đó là đạo chung, đạo phổ quát, đón nhận mọi người, chứ không riêng cho dân tộc hay quốc gia nào.

Công giáo được dùng với một số nghĩa như sau:

Hệ thống niềm tin tôn giáo của Giáo hội Công giáo Rôma: Do ảnh hưởng lịch sử và hiện tại của Giáo hội Công giáo Rôma, “Công giáo” thường được dùng để chỉ hệ thống niềm tin tôn giáo của giáo hội. Sau cuộc Đại Ly giáo năm 1054, Đông phương dần thường được gọi là Chính thống giáo trong khi Tây phương gắn với tên gọi Công giáo. Thuật ngữ này cũng được dùng để đề cập đến các giáo hội Công giáo về bản chất qua việc họ tuyên bố giữ niềm tin Công giáo và có tính tông truyền như Giáo hội Chính thống giáo Đông phương, Giáo hội chính thức của Anh hay các Giáo hội Công giáo Cổ và một số giáo hội khác.

Phân biệt giáo hội Kitô giáo tiên khởi và các nhóm lạc giáo: Thuật từ “Giáo hội Công giáo” được tìm thấy trong thư của thánh Ignatius thành Antiochia gửi các tín hữu ở Smyrna vào năm 107. Ông viết: “Ở đâu có giám mục hiện diện, là ở đó có cộng đoàn; cũng thế, ở đâu có Chúa Giêsu Kitô, là ở đó có Giáo hội Công giáo.” Từ Công giáo được sử dụng kể từ đó để chỉ giáo hội duy nhất, nguyên thủy của Chúa Kitô, do Chúa Kitô sáng lập và được các Tông đồ lưu truyền, và xuất hiện trong các Kinh Tin Kính Kitô giáo, đáng chú ý là Kinh Tin Kính của các Tông đồ và Kinh Tin Kính Nicea. Vì vậy, nhiều người theo Kitô giáo tuyên bố mang danh hiệu “công giáo”.

Công giáo có mặt tại Việt Nam từ thế kỷ 16 và đã được thiết lập vững chắc bởi các thừa sai Dòng Tên Bồ Đào Nha và Ý vào đầu thế kỷ 17. Nền tảng truyền giáo do các tu sĩ Dòng Tên xây dựng đã được tiếp nối bởi Hội Thừa sai Paris Pháp và Dòng Đa Minh Tây Ban Nha. Các linh mục người Việt đầu tiên đã được thụ phong vào năm 1668. Hai giám mục người Việt tiên khởi là Gioan Baotixita Nguyễn Bá Tòng và Đa Minh Hồ Ngọc Cẩn đã được bổ nhiệm vào thập niên 1930. Năm 1960 chứng kiến sự hình thành Hàng Giáo phẩm Việt Nam. Hội đồng Giám mục Việt Nam thống nhất được thành lập năm 1980.

Theo số liệu điều tra dân số chính thức của Nhà nước năm 2019, Công giáo là một trong những tôn giáo lớn nhất tại Việt Nam, với 5,9 triệu người, chiếm khoảng 44,6% tổng số người theo tôn giáo và chiếm 6,1% tổng dân số cả nước. Những vùng tập trung đông giáo dân nhất là tại các tỉnh đồng bằng và duyên hải miền Bắc (như Nam Định, Thái Bình, Ninh Bình, Hà Nam), các tỉnh miền Trung (như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận), khu vực Tây Nguyên và các tỉnh phía Nam (như Đồng Nai, Tp.HCM, Bình Phước, Bà Rịa - Vũng Tàu, Kiên Giang)